Możemy zgodnie przyjąć, że warto jest chronić własne dane osobowe. W szczególności zabezpieczone powinny zostać te, które umożliwiają cyberprzestępcom zawarcie, na rachunku bankowym, bez naszej wiedzy, umowy pożyczki lub limitu w rachunku bankowym. Do takich informacji należy między innymi numer PESEL, który został przypisany każdemu z nas.
Pojawiają się zatem pytania, czy:
- zastrzeżenie PESEL chroni przed kradzieżą tożsamości?
- zastrzeżenie PESEL chroni przed podpisywaniem umów?
- zastrzeżenie PESEL chroni przed braniem kredytów?
- zastrzeżenie PESEL pozwala uniknąć kradzieży z konta bankowego?
Na chwilę obecną nie. Czy jednak warto pomyśleć o zastrzeżeniu numeru PESEL? Zdecydowanie tak.
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że w sprawie toczonej przed sądem o ustalenie nieistnienia umowy pożyczki lub w sprawie o ustalenie nieistnienia umowy limitu w rachunku bankowym, chodzi przede wszystkim o to, aby wykazać, że posiadacz rachunku bankowego nie złożył oświadczenia woli o zawarciu takiego zobowiązania. W tym miejscu zwrócić należy uwagę, że umowa pożyczki oraz umowa limitu w rachunku bankowym, dla swojego istnienia, wymagają złożenia zgodnych oświadczeń woli stron – banku oraz posiadacza rachunku bankowego. Ich złożenie stanowi podstawę prawa zobowiązań. Więcej na ten temat możemy przeczytać w uzasadnieniu Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 25 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 536/21.
Zdarza się jednak, że sądy rozpoznające spawy dotyczące oszustw bankowych, wynikających z zawarcia umów pożyczek lub umów limitu w rachunku bankowym, badają czy po stronie posiadacza rachunku bankowego nie wystąpiło rażące niedbalstwo, które umożliwiło cyberprzestępcy wyłudzić pieniądze z konta bankowego. Zauważyć należy, że będąc w procesie, to na banku spoczywa obowiązek wykazania sądowi, że to po stronie posiadacza rachunku bankowego wystąpiło rażące niedbalstwo, które w konsekwencji doprowadziło do kradzieży pieniędzy z rachunku bankowego.
Powyższe nie zmienia jednak faktu, że wzmacnia siłę argumentacji osób poszkodowanych, przedstawiany sądowi dowód tego, że z należytą starannością zabezpieczono rachunki bankowe. Tym właśnie sposobem może być wykazanie, że zanim wystąpiła kradzież z rachunku bankowego, zastrzeżony został numer PESEL.
Możliwość zastrzeżenia PESELU daje ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości. Ustawa ta w interesującym nas zakresie wchodzi w życie z dniem 1 czerwca 2024 r. Zgodnie z przepisami ustawy bank otrzymując dyspozycję zawarcia umowy pożyczki, kredytu, limitu w rachunku bankowy, zobowiązany będzie do zweryfikowania, czy numer PESEL posiadacza rachunku bankowego, nie został wcześniej zastrzeżony. Jeżeli numer PESEL został zastrzeżony, a bank otrzyma dyspozycję, wtedy powinien powstrzymać się od zawarcia umowy oraz wydania środków pieniężnych. Jeżeli numer PESEL został zastrzeżony, umowa pożyczki została zawarta, wtedy bank nie będzie mógł dochodzić od posiadacza rachunku bankowego należności mających wynikać z zawarcia kwestionowanego zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki lub umowy kredytu.
W tym miejscu podkreślenia wymaga, co również podkreślone zostało na stronie internetowej rządu, że to dopiero od 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe (np. banki) będą miały obowiązek weryfikować, czy numer PESEL jest zastrzeżony przy zawieraniu np. umowy kredytu lub pożyczki. Do tego czasu możesz zastrzegać albo cofać zastrzeżenie numeru PESEL, ale konsekwencje prawne będą wyciągane dopiero wobec zdarzeń, które nastąpią od 1 czerwca 2024 r. Zastrzeżenie numeru PESEL w żaden sposób nie zablokuje ci możliwości rejestracji do lekarza, realizacji recepty czy załatwienia sprawy urzędowej.
Pomimo tego, że skutki prawne omawianej ustawy realizowane będą dopiero w połowie 2024 r., to w naszym przekonaniu warto już teraz zadbać o bezpieczeństwo swoich danych osobowych. Kiedy jeszcze przed dniem 1 czerwca 2024 r., posiadacz rachunku bankowego zastrzegłby numer PESEL i następnie cyberprzestępcy doprowadziliby do kradzieży z konta, poprzez zawarcie umowy pożyczki lub limitu w rachunku bankowym, wtedy dochodząc swoich praw przed sądem, dowód zastrzeżenia PESELU, wzmocniłby siłę argumentacji o należytym zabezpieczeniu rachunku bankowego, a w konsekwencji także o braku wystąpienia rażącego niedbalstwa.
Zespół Kancelarii Gaweł Adwokaci udziela pomocy prawnej osobom poszkodowanym w sprawach o nieautoryzowane transakcje oraz w sprawach wynikających z zawarcia umowy pożyczki lub limitu w rachunku bankowym.